Türkçe’de çok sık yapılan yazım yanlışları, yazımı karıştırılan sözcüklerin doğru yazılarına bir bakalım ve kuralların nereden geldiklerini basit yollarla anlatmaya çalışacağım. Bu anlatımdan sonra hiç hata yapmayacağınıza inanıyorum;
Sıklıkla yapılan yazım yanlışları örnekleri;
Yalnız=Doğru Yanlız=Yanlış
Her şey= Doğru Herşey= Yanlış
Herkes=Doğru Herkez=Yanlış
Sürpriz=Doğru Süpriz= Yanlış
Şoför=Doğru Şöför=Yanlış
Direkt=Doğru Direk = Yanlış
Vücut= Doğru Vucut= Yanlış
Muhabbet= Doğru Muhabet= Yanlış
Naylon= Doğru Laylon=Yanlış
İddia= Doğru İddaa= Yanlış
Tespit= Doğru Tesbit= Yanlış
Muhatap= Doğru Muhattap= Yanlış
Eşofman= Doğru Eşortman= Yanlış
Şarj= Doğru Şarz= Yanlış
Aferin = Doğru Aferim = Yanlış
Süpriz = Doğru Sürpriz = Yanlış
Orijinal = Doğru Orjinal= Yanlış
Not: Türkçede ”şey” asla birleşik yazılmaz.
önemli bir not!
Hiçbir şey, Her şey, Bir şey
‘de’ ve ‘da’ların ayrı mı bitişik mi yazılacağını nasıl anlarsınız?
Bu son derece kolay yöntemi şimdi bir kez öğrendiğinizde kalan ömrünüz boyunca ‘de’ ve ‘da’ konusunda hata yapmaktan kurtulacaksınız. Yöntem basit;
Sağlamasını yapın!
Ayrı yazılan ‘de’ ve ‘da’ cümleden çıkarılırsa cümlenin temel anlamı bozulmaz. Bunun için ‘de’yi veya ‘da’yı cümleden çıkarıp, cümleyi tekrar okuyun. Cümle anlamsız hale gelmiyorsa, ayrı yazılır.
Örnek: Seyit de yazı yazıyor. → Seyit yazı yazıyor.
Oysa bitişik yazılan ‘de’ ve ‘da’yı çıkarıp okursanız, anlamın bozulduğunu göreceksiniz.
Örnek: Çekmecede üç telefon var → Çekmece üç telefon var.
‘De’ ve ‘da’ neden ayrı yazılır?
Ayrı yazılan ‘de’ ve ‘da’ birer sözcüktür. ‘Dahi’ anlamına gelir.
Yanıt çok net: Çünkü, ayrı yazılan ‘de’ ve ‘da’ birer sözcüktür. Tıpkı ‘sen’, ‘ben’, ‘yaz’, ‘oku’ ve diğer sözcükler gibi.
Evet, isim veya fiil veya zarf değil, bağlaç; ama sözcük. ‘Dahi’ anlamına gelir. Herhangi bir sözcüğü diğer sözcüklerle olur olmaz bitişik yazmak yanlış kullanım olduğu gibi, ‘de’ ve ‘da’yı da olur olmaz bitişik yazmak yanlıştır.
Üstelik birçok durumda daha vahim bir yanlıştır, çünkü bitişik yazılan durum eki ‘-de’ ve ‘-da’ ile karıştığında tamamen farklı bir anlam ortaya çıkar.
‘De’ ve ‘da’ların ayrı veya bitişik olması ne fark eder?
Aşağıda ‘da’nın ayrı ve bitişik yazıldığı iki cümlenin anlamını karşılaştırıp farkın önemine siz karar verin:
Örnek yazım yanlışları:
Bizim dükkan da satıldı. (Burada satılan şey dükkan.)
Bizim dükkanda satıldı. (Burada satılan şey dükkan değil, satışın yapıldığı yer dükkan.)
Ki ‘nin yazımı
Yine aynı sıklıkla yapılan yazım yanlışlarından bir tanesi de maalesef ek olan “-ki” ile bağlaç olan “ki”nin nasıl ayırt edileceği konusudur.
Bildiğiniz gibi ek olan “-ki” yine ek olan “-da” ve “-de” gibi kelimeye bitişik yazılırdı; bağlaç olan “ki” de yine bağlaç olan “da/de gibi ayrı yazılırdı.
Şimdi gelelim ek mi yoksa bağlaç mı nasıl ayırt edeceğimize:
Yöntemimiz çok kolay. ki’nin olduğu kelimeyi elimize alırız ve bu ki’nin arkasına bir -ler, -lar ekleriz. yazım yanlışlarını tespit ederiz.
Eğer kelimenin anlamı bozulmazsa bu ek olan -ki’dir ve bitişik yazılır. Eğer kelimenin anlamı bozulursa bu bağlaç olan ki’dir ve ayrı yazılır. Aksi takdirde yazım yanlışı olur.
Hemen örneklerimize geçelim:
Emre’in gömleği güzel, Ahmet’inki de güzel. {Ahmet’inkiler} (hemen -ler ekini getiriyoruz, eğer kelimede anlam bozulmazsa bu ektir. Yani bu kelimedeki ki, ek olan -ki’dir. )
Defterindekini de yazmalısın. {Defterindekileri} (burada da ektir.)
Tut ki karnım acıktı. {Tut kiler} ( Bu cümlede “tutkiler” dediğimiz zaman ortaya anlamlı bir kelime çıkmıyor. Onun için bu ki bağlaç olan ki’dir. Ayrı yazılır.)
Şimdi bir de istisna olarak bağlaç olduğu hâlde bitişik yazılan “ki”li sözcükler var. Onlar da iki elin parmakları kadar, ezberlemek çok kolay.
SOMBAHÇEM
SankiOysakiMademkiBelkiAHalbukiÇünküEğerkiMeğerki